Rối Loạn Mặc Cảm Ngoại Hình (Body Dysmorphic Disorder – BDD)

(Mọi thông tin chỉ mang tính tham khảo, chỉ có những ai được đào tạo chuyên môn mới có thể đưa ra kết luận chính xác về sức khỏe của bạn, hãy dừng đọc bất cứ lúc nào nếu cảm thấy căng thẳng hay khó chịu.)

Rối loạn mặc cảm ngoại hình (Body dysmorphic disorder – BDD) là một rối loạn tâm thần, trong đó người mắc thể hiện sự chú ý và lo âu quá mức đến khiếm khuyết nhỏ nào đó trên cơ thể mình (chẳng hạn như sẹo trên mặt, mũi không cao, tóc thưa…), thậm chí ngay cả khi khiếm khuyết đó không tồn tại. Căn bệnh làm suy giảm chức năng xã hội, ảnh hưởng đến công việc và ở một số trường hợp nặng có thể dẫn đến tình trạng tự cách ly bản thân hoàn toàn khỏi xã hội.

Bệnh còn có tên khác là rối loạn khiếm khuyết hình thể hoặc rối loạn sợ biến dạng cơ thể.

Ngoại hình con người không phải lúc nào cũng ở trong tình trạng hoàn hảo, việc tồn tại khiếm khuyết trên cơ thể là điều rất phổ biến, vì nhiều lý do khác nhau như tai nạn, bẩm sinh, sự lão hóa theo thời gian… Và có một chút không hài lòng về nó đồng thời muốn cải thiện là điều tự nhiên. Tuy vậy khi mặc cảm đó là quá lớn, mong muốn thay đổi không có căn cứ và can thiệp nghiêm trọng đến cuộc sống bình thường thì cần phải xem xét dưới góc độ bệnh lý. Một người chỉ vì vết sẹo trên mặt mà hạn chế giao tiếp và đau khổ vì nó là ví dụ cho trường hợp bị bệnh. Những người như vậy đã bị rối loạn trong việc tự cảm nhận ngoại hình cơ thể của bản thân, họ thường bi quan hóa cuộc sống thông qua ngoại hình của mình.

Thông thường, những người khác thậm chí không thể nhìn thấy những "khiếm khuyết" mà người mắc BDD ám ảnh. Nhưng cho dù có bao nhiêu lần mọi người đảm bảo với họ rằng họ trông vẫn ổn hoặc rằng không có có vấn đề gì cả, người bị BDD vẫn không thể chấp nhận rằng vấn đề không tồn tại.

Triệu chứng của bệnh phụ thuộc vào phần cơ thể nào bị ám ảnh nhưng nói chung thì chúng có một số đặc điểm sau đây:

- Có thái độ bất thường với việc soi gương là biểu hiện thường thấy, soi gương thường xuyên hoặc ngược lại rất ghét soi gương và liên tục sờ, kiểm tra khiếm khuyết.

- Tránh bất kỳ tình huống nào mà họ cảm thấy khiếm khuyết của mình bị chú ý, trong trường hợp nặng nó có thể khiến họ không bao giờ rời khỏi nhà.

- Nghĩ về khiếm khuyết hàng ngày đến mức ám ảnh khó tập trung vào bất kỳ điều gì khác.

- Phiền muộn, lo âu và ở một số trường hợp có ý nghĩ tự s.á.t

- Hay so sánh mình với người khác

- Tránh xuất hiện nơi đông người, tránh cách tình huống xã hội.

- Sử dụng quần áo, trang điểm hoặc các cách khác một cách quá mức để che đi phần "thiếu sót".

- Thường xuyên hỏi người khác đánh giá như thế nào về khiếm khuyết của họ để lấy lại niềm tin, nhưng lại không tin những đánh giá ấy

- Nghiêm khắc quá mức trong việc ăn kiêng và tập thể dục

- Hành vi lặp đi lặp lại để che giấu những sai sót có thể từ chải chuốt quá mức tới tìm đến phẫu thuật thẩm mỹ khi có điều kiện kinh tế ngay cả khi các chuyên gia thẩm mỹ cho rằng điều đó là không cần thiết.

Nguyên nhân chính xác của bệnh hiện vẫn chưa rõ, một số giả thuyết nhấn mạnh đến nhân tố sinh học cho rằng rối loạn liên quan đến sự mất cân bằng một số chất dẫn truyền thần kinh nào đó trong não (chất dẫn truyền thần kinh là những hợp chất hóa học giúp các tế bào não gửi thông điệp cho nhau), một số giả thuyết khác thì tập trung vào các nguyên nhân tâm lý. Sự thật thì mặc cảm ngoại hình thường xuất hiện đồng thời với các rối loạn tâm lý khác như trầm cảm và rối loạn lo âu. Ngoài ra những yếu tố có thể ảnh hưởng đến việc phát triển BDD bao gồm:

- Thời thơ ấu từng có các cảm xúc hoặc sự kiện gây chấn động.

- Bị cha mẹ hoặc người khác chê bai ngoại hình.

- Áp lực từ xã hội và truyền thông về các tiêu chuẩn của cái đẹp hình thể.

- Có xu hướng của người cầu toàn, tức là muốn mọi thứ phải hoàn hảo.

- Gắn kết hạnh phúc với ngoại hình.

- Lớn lên trong một gia đình có cha mẹ hoặc người chăm sóc tập trung nhiều vào ngoại hình hoặc chế độ ăn uống có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh này.
BDD cũng có mối liên kết chặt chẽ với tiền sử bị lạm dụng hay bắt nạt.

Trường Nguyễn - CMT tại RVN GRUOP